بررسی نقش و جایگاه سادات در ساختار سیاسی - اداری تیموریان

چکیده: سید اگرچه در معنای لغوی به معنای سرور وآقا است اما در ابتدا هیچ بار معنایی خاصی نداشت. بتدریج و در سال های پس از برآمدن اسلام،این واژه بار معنایی دینی یافت و با نوعی تقدس همراه گشت.اساس سیادت برشرافت خونی استوار بوده و دایره شمول آن در ابتدا گسترده بود و شامل تمام فرزندان هاشم می گردید اما بتدریج سادات تنهابه بازماندگان پیامبراز حضرت فاطمه (س)منحصر گردید و دیگران از جمله بنی عباساز این دایره خارج گشتند. این تقدس و نیز ازدواج های درون خانوادگی میان سادات و بویژه شرافت خونی که دیگران را از دست یابی به موقعیت سادات محروم می ساخت ،بتدریج آنان را بصورت خانواده های پر نفوذ اجتماعی- سیاسی در آورد. حکومت ها در سرزمین های اسلامی از دو جنبه ی نفی و اثباتی با سادات برخورد می کردند. اگر سادات صرفا به عنوان یک گروه اجتماعی با نفوذ و قدرتمند و بدون دعاوی سیاسی عمل میکردند مورد توجه و تکریم حکومت ها بودند اما اگر تمایلات قدرت طلبی در آنان دیده می شد ، رفتار حکومت گران متفاوت می گشت.دوره تیموریان نیز از این قاعده مستثنی نبود و نوعی دو گانگی در برخورد تیموریان و سادات دیده می شود. در یرخی زمان ها رفتار تیموریان با سادات با تکریم فراوان همراه بود و رابطه ی دو جانبه ای میان سادات و شهریاران تیموری برقرار بود که دو طرف ازآن سود می برند . تیموریان با بزرگداشت سادات خود را در نزد رعایای مسلمانشان افرادی دینمدار نشان داده و بر مقبولیت خود می افزودند. سادات نیز از مزایای مادی- معنوی این رابطه بهره بردند و در پیوندبا ساختار سیاسی و دیوانسالاری تیموریان به تحکیم جایگاه خود پرداختند. در سوی دیگر این روابط نوعی درشتی و خشونت با سادات دیده می شود که عمدتا ناشی از دعاوی سیاسی این گروه از سادات و انگیزه های اقتصادی تیموریان می باشد. بر خورد تیمور با سادات مرعشی و آل کیا که حکومت های محلی در شمال ایران تاسیس کرده بودند درمقایسه با حکام غیر مسلمان مناطقی چون گرجستان شاهدی بر این مدعاست. بخش های از سادات با بهره گیری از تفکر مهدویت و سیادت در سده های 8 و9 (ه.ق ) در اندیشه ی کسب قدرت افتادند که با واکنش تیموریان مواجه گشت. نهضت های حروفی و نور بخشیه توسط شاهرخ که یکی از دینمدار ترین شهریاران تیموری بود به سختی مورد تعقیب و سرکوب قرار گرفت.